LONDON, Abriil 9 – Warshadaha dawooyinka ee dunida oo dhan, gaar ahaan kuwa wax-soo-saarka leh ee dakhligoodu gaarayo $1.7 tiriliyan, ayaa u muuqda kuwo leh difaac dabiici ah marka ay timaado arrimaha cashuuraha laga saaro badeecadaha dibadda laga keeno. Tusaale ahaan, Arbacadii hore, Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump wuxuu shaaciyay cashuurro cusub oo uu ku beegsanayo dalal iyo warshado kala duwan – balse wuxuu si ula kac ah uga tagay dawooyinka.
Laakiin markale, Talaadadii ayuu sheegay inuu dhawaan ku dhawaaqi doono “cashuur weyn” oo lagu soo rogi doono dawooyinka dibadda laga keeno. Tani waxay kicisay su’aalo badan: Ma wax baa iska badali doona? Warshadaha dawooyinka ma saameyn bay kala kulmi doonaan sida kuwa kale ee sida ba’an u tiirsan badeecadaha laga keeno dibadda?
Trump iyo Sababta uu Big Pharma U Beegsanayo
Trump wuxuu leeyahay sabab cad oo uu u rabo inuu cadaadis saaro warshadaha dawooyinka. Inkasta oo Mareykanku yahay suuqa ugu weyn uguna faa’iidada badan ee dawooyinka qoran iyo kuwa guud (generic), inta badan dawooyinkaas waxaa laga keenaa dibadda. Sanadkii 2024, dhoofinta dawooyinka ee Mareykanka waxay gaartay $213 bilyan – taasoo laba jibaar iyo bar ka badan tirada 10 sano kahor.
Waxaa jira tuhun ah in kordhinta cashuuraha ay sababi karto in warshado badan dib loogu soo celiyo gudaha Mareykanka. Laakiin arrintu ma sahlana.
Silsilad Sahayeed Adag oo Caafimaadka U Taagan
Dawooyinka badankooda waxay ku tiirsan yihiin silsilad sahaydeed oo aad u adag oo ka kooban dalal badan. Intii lagu jiray xilliggii adag ee Covid-19, waxaa la arkay dhibaatooyin muuqda: daawooyin muhiim ah sida penicillin, chemotherapies iyo paracetamol ayaa suuqa ka yaraaday. Sabab? Qaybo muhiim ah oo lagu sameeyo dawooyinkaasi waxay ka yimaadaan dalal kale, gaar ahaan Shiinaha iyo Hindiya.
Sanadkii 2023, kaliya 4% oo ka mid ah Active Pharmaceutical Ingredients (API) – kuwaas oo ah walxaha aasaasiga ah ee laga sameeyo dawooyinka muhiimka ah – ayaa lagu soo saaray gudaha Mareykanka. Ku dhowaad 82% waxay ka yimaadeen Shiinaha iyo Hindiya, sida ay sheegtay khariidadda sahayda dawooyinka ee US Pharmacopeia.
Maxaa Ka Dhalan Kara Cashuuraha Cusub?
Inkastoo Trump doonayo inuu hoos u dhigo ku tiirsanaanta dawooyinka dibadda laga keeno, waxa laga baqayaa in cashuuraha cusub ay keeni karaan dhibaatooyin hor leh:
- Yaraanta dawooyinka muhiimka ah, taasoo saameyn karta nolosha dadka buka.
- Kordhinta qiimaha dawooyinka, iyadoo ay suuragal tahay in shirkaduhu kharashaadkaas cusub saaraan macaamiisha.
- Hakinta silsiladda sahayda, taasoo dhaawici karta tayada iyo helitaanka dawooyinka.
Gunaanad: Ka Fiirsasho Ayaa Laga Baahan Yahay
Siyaasadda cashuuraha cusub ee Trump ayaa u muuqata mid ay ka dhalan karaan saameyno kala duwan – qaar togan, qaarna taban. Inkastoo ujeedadu tahay in la dhiirrigeliyo waxsoosaarka gudaha, warshadaha dawooyinka ayaa leh xasaasiyad gaar ah. Haddii aan si taxaddar leh loo wajahin, qorshuhu wuxuu u horseedi karaa dhibaatooyin caafimaad iyo mid bulsho.
Waxaan u baahanahay siyaasad ka tarjumeysa dheelitirka u dhexeeya horumarka dhaqaalaha iyo daryeelka caafimaadka bulshada.